24.11.2021 | 01:22

Arhiva autorskih radova Dragice Vukadinović

Galerija Artget Kulturnog centra Beograda završava program jubilarne, 20. sezone izložbom “Arhiva Dragice Vukadinović – lični radovi” koja predstavlja odlomke arhiva autorskih radova te značajne istoričarke umetnosti i aktivne učesnice savremene scene vizuelne umetnosti.

U jubilarnoj sezoni, fotografska Galerija Artget, u kojoj umetnički direktori i direktorke u prethodnoj deceniji po jednom selektovanom izložbom remapiraju domaću scenu, Slađana Petrović Varagić i Miroslav Karić predstavljaju lične radove (fotografija, film i video) Dragice Vukadinović, koja je dala značajan doprinos domaćoj i regionalnoj sceni savremene vizuelne umetnosti, uključujući i herojski poduhvat retroaktivnog uspostavljanja Arhive Studentskog kulturnog centra u Beogradu i pionirsku ulogu u afirmaciji fotografije, kako su istakli kustosi, ukazujući na nepretenciozan način na koji je Dragica Vukadinović ostvarila misiju zacrtanu početkom 80-ih, kada je pravila otklon od „glavnog toka“ konceptulane umetnosti tražeći svoj „sporedni kolosek“.

„Zanimljivo je pratiti šta se sve na tom ’sporednom koloseku’ odigralo i kako su oni ’minorni’ i ’manje važni’ mediji koje ona navodi (strip, fotografija, ilustracija), ne samo uvedeni u izlagačku praksu Srećne galerije (SKC), nego su u specifičnom društvenom kontekstu i njenim značajnim doprinosom dobili karakter novog ’glavnog toka’“, istakli su u tekstu za katalog Slađana Petrović Varagić i Miroslav Karić, umetnički direktori Artgeta 2017. godine.

Dragica Vukadinović, kako podsećaju kustosi, pripadala je generaciji koja je tragala za drugačijim vidovima diskurzivnosti, ka artikulisanju novog identiteta u vezi sa samim medijima – fotografija, fanzin, muzika (Novi talas, rok), nova scena omladinsko-studentske štampe (Polet, Omladinske novine itd). Paralelno je razvijala sopstvenu umetničku produkciju koja je retko izlagana u okviru grupnih ad hoc izložbi koje su organizovane u Srećnoj galeriji kao svojevrsni subverzivni komentar na program (velike) Galerije SKC-a. Školovana da čita i tumači vizuelne predstave, Vukadinović pristupa mediju „neopservacijski“ i kroz eksperimentalne postupke.

Njen bogati opus nepoznat javnosti, čine fotografije, 8 mm filmovi i video radovi. Sopstvenu produkciju proteklih pet decenija strukturisala je u lični autorski arhiv, dragocen kako u umetničkom, tako i u kulturološkom smislu.

„Prateći njenu pasiju prema mediju fotografije, pratimo razvoj medija i njegove tehnološke promene, ali i kontekst u kome je njen rad nastajao – od vremena kad je fotografija bila ’predmet želje’, kada je bez posedovanja foto-aparata, fotografisanje bilo ’događaj’ po sebi, čin kolektivne inscenacije u automatu za fotografisanje; od upotrebe instant tehnike polaroida; fotografije kao materijalnog objekta, do današnjeg digitalnog zapisa koji više nije (Kristijan) Mecov ‚tihi pravougaonik od papira‘, već binarni zapis koji isijava iz ekrana“, naveli su kustosi.

Njene prve fotografije photobooths nastaju kao dokumenti performativnih ponašanja i blagog egzibicionizma zajedno sa Gojkom Škarićem, Zoricom Lojpur Bogdanovski, Ljubicom Sekom Stanivuk, Rusomirom Bogdanovskim i Tomislavom Gotovcem. Svedočeći o fascinaciji fotografskim medijem čitave generacije, o auto-portretisanju kao činu ogledanja, samopotrvrđivanja ili građenja socijalnog statusa, ove fotografije poseduju i antropološki karakter.

Photobooths Dragice Vukadinović

Taj „foto-konceptualizam“, prema pisanju Džefa Vola, tumači se kao radikalna kritika modernističkih autorskih pristupa i estetizacije unutar medija fotografije. Ovaj „…nov, sveži način, izvan istrošenih kriterijuma prema kojima je fotografija samo puko stvaranje slika“ ima primenu i u polaroidu, koji omogućava uvođenje privatnog i intimnog. Jedna od serija polaroida predstavlja dijalog dvoje životnih partnera − Dragice Vukadinović i Gojka Škarića. Tehnika Polaroida 100 (generacija pre SX70), sa mogućnošću duplog eksponiranja, omogućavala im je ekperiment unutar same akcije. Polaroidi predstavljeni na izložbi „Foto-sekvence“ (1979) pod pseudonimom Julijana Negulesku, otkupljeni za Bolnicu „Dragiša Mišović“ danas su zagubljeni, te ova okolnost kroz integrisanje sa tekstom ostvaruje bliskost ideji fotografije kao „anti-objekta“.

Čest motiv autorke je autoportret – kao performativno mesto ili vid auto-terapeutske komunikacije sa slikama sopstva. Par polaroida „Gola i obučena“ iz 1980, predstavlja autorku nagu i odevenu u sedećem položaju, sa čuvenom knjigom Harolda Evansa Pictures on a page: Photo-journalism, graphics and picture editing u naručju, koja je funkciji identifikacije njene uloge kao kustoskinje fotografije, dok performativna igra sa odevanjem i svlačenjem, posredno govori o njenoj ludističkoj karakternoj crti i volji da i sama iskušava medij, naveli su Slađana Petrović Varagić i Miroslav Karić.

Dalji uvid u arhiv, kako su naveli, upoznaje nas sa sklonošću ka auto-erotskom, a izrada „uradi sam(a)“ ukazuje na ograničenu dostupnost ovih snimaka pogledima sa strane.

Dragica Vukadinović, Moja mama – Desanka Vukadinović, 2002.

Portreti članova porodice, bliskih prijatelja, kolega i umetnika (iz i oko SKC-a) prisutni su u velikom broju u njenom radu, a tu seriju neretko dopunjava i foto-beleženje intimnih performativnih omaža pojedinim umetnicima (pr. „Za Eru Milivojevića“). Preneti iz privatnog u javni prostor galerije u vidu instalacije, porodični portreti u autentičnim ramovima, svedoče da krhkost sopstvenog sećanja autorka prevodi u moć kojom oblikuje porodični album. Unutar ovog žanra (i pejzaža) često primenjuje kompozitnu formu, metodu poigravanja sa perspektivom i proširenjem kadra. Posedujući veliko znanje o različitim praksama u istoriji fotografije, često je eskperimentisala u svom radu, bilo u činu snimanja i kadriranja, u kompjuterskoj obradi (foto-montaža, polindrom, diptih, poliptih ) ili u korišćenju fotografije (kolaž, asamblaž).

Dragica Vukadinović, Milijana Matović, Moja sestra i ja, 2010.

Dragica Vukadinović danas je posebno posvećena eksperimentu i manipulaciji pokretne slike (video diptih, poliptih). Njeni noviji video zapisi u stilu statičnih opservacijskih video pejzaža lišeni su prisutva čoveka koji (pre)naseljava njen fotografski kadar i ranu pokretnu sliku, ali jednako predstavljaju simbolički autoportret autorke.
Izložba u Artgetu predstavlja samo deo njenog arhiva ličnih radova kao kompleksne forme u sadržaju i mogućim interpretacijama, budući da nastaje u spletu njenih različitih angažmana i prisutnosti na sceni kao aktivne učesnice u ovdašnjim kulturno-umetničkim prilikama i brojnim inicijativama, posvećene arhivistkinje i kao autorke čija umetnička produkcija, kako su naveli kustosi, tek čeka dalja istraživanja, istorizovanja i pozicioniranja u kontekstima razvoja fotografskog medija i videa kod nas.

Njen doprinos sceni, uključujući i njen arhiv ličnih radova, bio je i jedna od tema nedavne međunarodne konferencije u Zagrebu, odrzane u organizaciji Instituta za istoriju umetnosti (IPU), na kojoj su učestvovali  i Slađana Petrović Varagić (uživo) i Miroslav Karić (onlajn).

Slađana Petrović Varagić na konferenciji “Bringing down the Archive Fever – opening and collaborating on photography archives and collections”, Yagreb, oktobar 2021. Foto: Miha Colner 

Dragica Vukadinović (Raška, 1949) završila je studije istorije umetnosti na Filozofskom fakultetu u Beogradu. Od 1971. do 2012. radila je u SKC-u, najpre kao asistentkinja pri Likovnom programu, potom kao kustoskinja u Srećnoj galeriji, te kao urednica  Dokumentacionog programa, kada retroaktivno uspostavlja programsku arhivu i bazu podataka SKC-a, započinje radove na digitalizovanju građe i uređuje bilten SKiCa.

Priređivala je izložbe, producirala radove i pisala o brojnim domaćim i stranim umetnicima. Osim u katalozima izložbi, pisala je za Moment, Reporter, Fotokino reviju, Svijet, Osmicu, Beoramu, Presarijum, SkiCu, gde je objavljivala tekstove o stripu, fotografiji, grafičkom dizajnu, o slici žene u dnevoj štampi. Tokom 80-ih realizovala je Yu Konkurs za rok-fotografiju, te podržavala produkciju novotalasnih i rok-fanzina. Za tekst „Mesto u prostoru“ u monografiji Branibor Debeljković, Retrospektiva (Galerija „Nadežda Petrović“ Čačak) dobila je 2002. godine nagradu za umetničku kritiku „Lazar Trifunović“.

Dragica Vukadinović je od 1999. do 2005. radila i na formiranju feminističkog Idok centra AŽIN i uspostavila elektronsku bazu podataka i uređivala bilten Presarijum. Sada se uglavnom bavi se fotografijom i videografijom.

Imala je dve samostalne izložbe fotografija i učestvovala na nekoliko grupnih.

Izložba u Artgetu biće otvorena od 25. novembra do 31. decembra.

(SEEcult.org)