05.04.2022 | 15:27
Preminuo Dejan Mijač
Čuveni pozorišni reditelj Dejan Mijač, koji je ostvario izuzetan uticaj u tumačenju dela klasika, ali i savremenih autora, preminuo je 5. aprila u Beogradu u 88. godini, saopštilo je Jugoslovensko dramsko pozorište.
Komemoracija će biti održana u JDP-u, a vreme komemoracije i sahrane biće objavljeno naknadno.
Rođen 1934. godine u Bijeljini, u svešteničkoj porodici, Mijač je po završenoj gimnaziji u Valjevu upisao studije jugoslovenske književnosti na Filozofskom fakultetu u Beogradu, a zatim i pozorišnu i radio režiju na Pozorišnoj akademiji, u klasi Vjekoslava Afrića. Po završetku studija, 1957. godine, dobio je angažman u Narodnom pozorištu u Tuzli. Za četiri sezone u Tuzli postavio je na desetine predstava i, premda to pozorište nije bilo žiža pozorišnog života Jugoslavije, njegov rad se pročuo pa je usledio poziv slavnog upravnika Miloša Hadžića da pređe u Srpsko narodno pozorište u Novom Sadu, u kojem je kao kućni reditelj, u narednih 13 godina režirao niz zapaženih predstava klasičnog i savremenog repertoara.
Mijačeva prekretnička režija bila je “Pokondirena tikva” Jovana Sterije Popovića 1973. godine, koja je predstavljala radikalan zaokret u odnosu na dotadašnja tradicionalna tumačenja tog srpskog klasika.
Mijač je sistematično nastavio da se bavi Sterijom tokom celog života i režirao i druge njegove drame: Džandrljiv muž (SNP, 1962), Ženidba i udadba (Narodno pozorište Sombor, 1975), Kir Janja (Udruženje filmskih umetnika Srbije, 1978), Laža i paralaža (Knjaževsko-srpski teatar, 1980), Nahod Simeon (JDP, 1981), Rodoljupci (JDP, 1986. i ponovo 2003).
Bavio se glumačkim pedagoškim radom u Novom Sadu, pri Dramskom studiju SNP-a, a potom prešao na Katedru za pozorišnu režiju na Fakultetu dramskih umetnosti u Beogradu, na kojem je ostao do penzije.
Režije Vase Železnove Gorkog i Nušićeve Pučine bile su njegovi prvi radovi u JDP-u, u kojem je, iako nikad nije bio stalno zaposlen, s punim pravom smatran kućnim rediteljem, istaklo je to pozorište.
Poput novosadske Pokondirene tikve, i Pučina je bila dalji iskorak u tumačenju domaćih klasičnih dela, i ostala jednom od trajnih činjenica savremenog srpskog teatra.
Dolaskom Jovana Ćirilova na mesto upravnika JDP-a, Mijač je ostvario kontinuitet svojih velikih rediteljskih dometa, poput praizvedbe Putujućeg pozorišta Šopalović Ljubomira Simovića i prve verzije Sterijinih Rodoljubaca.
Premda nikad nije bio na čelu neke institucije, Mijačev autoritet bio je široko priznat i on je uvek rado pozivan da režira u pozorištima Atelje 212, Grad teatar Budva, Zvezdara teatar, Teatar Kult, Pozorište „Boško Buha“, Narodno pozorište Niš, NP Sombor, NP u Beogradu, NP Sarajevo, Beogradsko dramsko pozorište, Kazalište Jazavac u Zagrebu, HNK Split, HNK Rijeka, Pozorište „Joakim Vujić“.
Glumci su voleli da rade sa Mijačem jer je on kroz njih, kako je istaklo JDP, umeo da sprovede svoje ideje na način da su i sporedne uloge postajale vidljive i učestvovale u značenju predstave. Umeo je da angažuje ansambl, da u glumcu potakne ono najbolje što ima da podari, premda je Mijač bio poznat i kao strog i zahtevan reditelj.
Mijač je umeo da odabere pravi komad za dati društveni trenutak, ali je predstava Golubnjača Jovana Radulovića (1951-2018) u SNP-u 1982. godine izazvala tako jak odijum u vladajućim krugovima KP Vojvodine da je došlo do njene zabrane. Hrabrim činom reditelja i glumaca, predstava je uspela da preživi zabranu tako što je preseljena u Beograd 1983. godine, gde je odigrana čak 250 puta pred punim gledalištem Studentskog kulturnog centra. Gostovala je i na obnovljenom festivalu Alpe-Adria u Sloveniji.
Mijač je postavio predstavu Mrešćenje šarana Aleksandra Popovića (1929-1996) kojom je 1984. godine otvoren Zvezdara teatar.
Godine 1987. postavio je provokativnu dramu Slobodana Selenića Ruženje naroda u dva dela u Jugoslovenskom dramskom.
Radeći niz komada Biljane Srbljanović, čije je tri drame premijerno postavio – Amerika II deo (Atelje 212, 2003), Skakavci (JDP, 2005), Barbelo, o psima i deci (JDP, 2007), Mijač je značajno doprineo njenom spisateljskom stasavanju u jednu od vodećih evropskih dramskih autorica.
I pored mnogih poziva, Mijač je odlučio da se povuče iz aktivnog pozorišnog života 2011. godine, a za svoju poslednju testamentarnu režiju odabrao je JDP i Čehovljev komad Višnjik.
Iako je u dugogodišnjoj karijeri više puta režirao Čehova, nakon premijere “Višnjika” izjavio je da je to uvek do tada radio sa “ogromnim entuzijazmom i ljubavlju”, ali i “bez dovoljno mudrosti”.
“Neću da kažem da sam sad mudriji. Ali, jednostavno, život mi je pokazao neke stvari, i mislio sam da ovako, kao stariji čovek, jedini pisac koga mogu prilično da razumem jeste Čehov. I voleo bih da se uz njegovu pomoć ispovedim”, izjavio je Mijač, koji je tih dana najavio i da mu je to poslednja režija.
Mijač je izabran za dopisnog člana Srpske akademije nauka i umetnosti (SANU) u novembru 2021. godine.
Dobitnik je mnogobrojnih priznanja i nagrada, među kojima su: Oktobarska nagrada Grada Novog Sada (1969); Nagrada za predstavu i režiju, Sterijino pozorje, Novi Sad (1974, 1976, 1986, 1987, 2002); Nagrada za predstavu i režiju, Susreti vojvođanskih pozorišta (1975); Nagrada za režiju, Dani komedije, Jagodina (1976); Oktobarska nagrada Grada Beograda (1977); Nagrada za predstavu i režiju, Dani komedije, Jagodina (1978, 1985, 1987); Nagrada za režiju, Sterijino pozorje, Novi Sad (1978, 2006); Nagrada „Bojan Stupica“ (1978, 1986); Nagrada za režiju, Susreti “Joakim Vujić“, Kragujevac (1980); Sterijina nagrada Okruglog stola, Sterijino pozorje, Novi Sad (1986, 1992); Zlatni lovorov venac za predstavu i režiju, Festival MESS, Sarajevo (1986); Statueta “Joakim Vujić” za umetnička dostignuća (1989); Sterijina nagrada za zasluge u oblasti pozorišne umetnosti (1990);
Nagrada “Grada teatra”, Budva (1995); Nagrada za najbolju predstavu i režiju, Susret vojvođanskih pozorišta (1999); Nagrada “Ardalion” za predstavu i režiju, Jugoslovenski pozorišni festival, Užice (1999, 2000)…
Mijač je bio i dobitnik priznanja za vrhunski doprinos nacionalnoj kulturi (2007).
*Naslovna fotografija: Vukica Mikača
(SEEcult.org)
