04.10.2022 | 14:51

Inostrani član SANU među dobitnicima Nobela

Austrijski fizičar Anton Cajlinger (Anton Zeilinger), inostrani član Srpske akademije nauka i umetnosti (SANU), dobitnik je Nobelove nagrade za fiziku za 2022. godinu sa Alanom Aspektom i Džonom F. Klauzerom, za eksperimente sa kvantnim sprezanjem (eng. entangled) fotona, pohvalila se SANU.

Trojica naučnika nagrađena su za “eksperimente sa upletenim fotonima, utvrđivanje kršenja Belovih nejednakosti i za započinjanje nauke o kvantnim informacijama”, saopštila je 4. oktobra Švedska kraljevska akademija za nauku.

Izabran za inostranog člana SANU 2006. godine, Anton Cajlinger (1945) završio je osnovne studije fizike i matematike na Univerzitetu u Beču, doktorirao je 1971. godine, a u zvanje docenta je izabran 1979. Radio je kao vanredni profesor na Masačusetskom tehnološkom institutu (1981-1983) i na Univerzitetu u Beču (1983-1990), kao profesor na Tehničkom univerzitetu u Minhenu (1988-1989), na Univerzitetu u Inzbruku (1990-1999) i na Univerzitetu u Beču od 1999. Radi na Institutu za kvantnu optiku i kvantnu informaciju na Austrijskoj akademiji nauka.

© Nobel Prize Outreach. Ilustracija: Niklas Elmehed 

Redovan je član Austrijske akademije nauka od 1998, Nemačke akademije prirodnih nauka od 2005. i Berlinsko-Brandenburške akademije nauke od 2002.

Osnivač je Međunarodne akademije Traunkirhen (2009) koja je posvećena podršci nadarenim studentima u nauci i tehnologiji.

Dobitnik je nagrade Fondacije “Teodor Kerner” 1980, Vinčijeve nagrade za izvrsnost 1995. i Evropske optičke nagrade 1997, proglašen je za naučnika godine u Austriji 1996, dobitnik je nagrade grada Beča 2000, Humboltove nagrade 2000, nagrade “Ervin Vencl” 2001, austrijskog krsta za zasluge u nauci i umetnosti 2001, nagrade “Johanes Kepler” 2002, nagrade Akademije nauke u Getingenu 2003, memorijalne nagrade “Klopsteg” 2004, medalje “Lorenc Oken” 2004, međunarodne nagrade “Kralj Fejsal” 2005, počasnog doktorata Humboltovog univerziteta u Berlinu 2005, medalje “Isak Njutn” 2007. i Volfove nagrade za fiziku 2010.

Sezona dodele Nobelove nagrade u različitim oblastima započeta je 3. oktobra proglašenjem dobitnika tog priznanja za medicinu – švedskog naučnikau Svantea Peba, za otkriće u vezi sa genomima izumrlih hominina i evolucijom čoveka.

Pebo je “postigao nešto naizgled nemoguće” kada je sekvencirao prvi genom neandertalca i otkrio da se homo sapiens ukrštao sa neandertalcima. Dokazi za to otkriće prvi put su se pojavili 2010. godine, kada je pronašao metode kako da izdvoji, sekvencira i analizira drevni DNK iz kostiju neandertalca. Zahvaljujući njegovom radu, naučnici sada mogu da uporede genome neandertalaca sa genetskim zapisima današnjeg čoveka, saopštio je Nobelov komitet.

Pebovo osnovno istraživanje dovelo je do nove naučne discipline – paleogenomike. Otkrivajući genetske razlike koje razlikuju sve žive ljude od izumrlih hominina, Pebova otkrića pružaju osnovu za istraživanje onoga što ljude čini jedinstvenim živim bićima.

*Naslovna fotografija: © Nobel Prize Outreach. Ilustracija: Niklas Elmehed 

(SEEcult.org)