20.02.2023 | 02:33

Retrospektiva Bogdana Bogdanovića u Čačku – Večito

Narodni muzej u Čačku predstavlja od 22. februara retrospektivnu izložbu “Večito”, posvećenu stogodišnjici rođenja velikana srpske i jugoslovenske arhitekture Bogdana Bogdanovića (1922-2010), a budući da Čačak kao grad poseduje jedno od njegovih kapitalnih dela – Spomen-park borbe i pobede, tom memorijalu posvećena je posebna postavka u okviru izložbe.

Izložba “Večito” imala je beogradsku premijeru 2022. godine u Beogradu, a u Narodnom muzeju u Čačku otvara program manifestacije “Čačanska rodna” povodom titule “Nacionalne prestonice kulture” koju je Čačak prvi poneo među gradovima u Srbiji.

Spomen-park borbe i pobede, foto: NM Čačak 

Autorka i kustoskinja izložbe mr Mare Janakova Grujić, koja je osmislila i vizuelni identitet postavke, podseća na Bogdanovićeve reči iz 1972. godine: “Hoteći da pobegnem od jednog meni stranog, otuđenog sveta moderne arhitekture, zašao sam igrom slučaja u jednu posebnu oblast arhitekture u kojoj nema ni modernog ni nemodernog, u kojoj postoji samo večito”.

Naziv izložbe upućuje na “večito” kao stvaralačko-tragalački motiv, podstrek i cilj, navela je autorka izložbe koja tretira celokupno Bogdanovićevo stvaralaštvo. Dvadeset memorijalnih spomenika rasutih po teritoriji gotovo celokupne Jugoslavije, 25 napisanih knjiga, urbanistički i arhitektonski projekti, nebrojeni crteži, skice, studije…svedoče o više nego plodnom neimaru renesansnog ustrojstva ličnosti.

Spomen-park borbe i pobede, foto: NM Čačak 

Izložba je bazirana na dvojnom čitanju Bogdanovićevih memorijala.

Koncept se zasniva na premisi da na zemlji egzistiraju ornamentni zapisi, a sa neba se vide simboličko-mitski znakovi. Ono što se vidi sa zemlje pripada “istini o životu”, a ono što se vidi sa neba je “istina o smrti”.

“Obe istine su apsolutno optimistične, raskošne i jedinstvene. Dok se čitanje sa zemlje odvija u složenoj interakciji spomenik-posetilac-ambijent, na isključivo trodimenzionalan način, čitanje sa neba je stilizovano i apstrahovano, i pripada mitskom, dvodimenzionalnom crtežu izuzetno duboke simbolike”, navela je autorka izložbe.

Spomen-park borbe i pobede, foto: NM Čačak 

Poseban deo izložbe predstavlja postavka monografski posvećena Spomen-parku borbe i pobede u Čačku, koja celovito i na osnovu do sada nepoznatih istoriografskih činjenica i istorijskih izvora obrađuje hronologiju, istorijat projektovanja i izgradnje (1970-1980), kao i genezu idejno-simboličke matrice.

Čačanski memorijal predstavlja jedno od Bogdanovićevih kapitalnih dela i ovaploćenje pojma “uzvišene zagonetke”, karakteristično za poznu, najkreativniju stvaralačku fazu tog autora. Ujedno je jedno od remek-dela srpske memorijalne arhitekture 20. veka.

U godini u kojoj je navršen jedan vek od Bogdanovićevog rođenja, izložba “Večito” nema za cilj da dešifruje njegov umetnički svet. Naprotiv, ona je dokaz da je to nemoguće, jer umesto da u svoja dela ugrađuje ideje, njihov tvorac je nastojao da im podari što više lica, značenja i tumačenja, istakla je autorka izložbe.

Izložbu u Narodnom muzeju u Čačku čini klasična i multimedijalna postavka. Veliki zidni eksponati u neuobičajenoj formi krugova monografski su posvećeni svakom Bogdanovićevom memorijalu. Izložbene vitrine sadrže gotovo celokupno Bogdanovićevo književno stvaralaštvo. Tu su i panoi sa njegovim životopisom, topografijom radova na prostoru SFRJ, bibliografijama. Multimedijalni korpus izložbe sadrži dugometražni film kao snimak virtuelnih poseta svakog od Bogdanovićevih dela na terenu – sa zemlje i iz vazduha, kao i video projekciju koja tematski obrađuje Spomen-park borbe i pobede u Čačku, viđen iz svih perspektiva i u sva četiri godišnja doba.

Spomen-park borbe i pobede, foto: NM Čačak 

Rođen 1922. u Beogradu, a preminuo 2010. u Beču, Bogdan Bogdanović je autor niza antifašističkih spomenika širom Jugoslavije, od kojih je najpoznatiji Kameni cvet (1959-66) u Jasenovcu.

Autor više od 20 memorijala širom regiona, 18 knjiga i više od 500 članaka, Bogdanović je u vreme vladavine betona podizao stambenu arhitekturu u kamenu. Bio je predsednik Saveza arhitekata Jugoslavije i član Srpske akademije nauka i umetnosti do istupanja 1981. Među osnivačima je Međunarodne akademije arhitekture. Bio je dekan Arhitektonskog fakulteta u Beogradu i protagonista Nove škole arhitekture. Osnivač je Seoske škole za filozofiju arhitekture u Malom Popoviću. Njegova prva knjiga “Mali urbanizam” (1958) nastala je kao reakcija na velike urbanističke poteze vremena kao poziv na drugačiji način promišljanja grada.

Bogdanović je bio gradonačelnik Beograda od 1982. do 1986. godine, a potom se povukao iz politike i istupio protiv nacionalizma Slobodana Miloševića. Potom se preselio u Beč, gde je ostao do kraja života. Nosilac je brojnih regionalnih i evropskih priznanja, od Ordena za hrabrost, preko Piranezijeve nagrade, do Zlatne medalje grada Beča.

Izložba “Večito” biće otvorena do 31. marta, a obuhvata i stručna vođenja, kao i seriju dečjih radionica na temu simbola i crteža.

U danu svečanog zatvaranja izložbe, 31. marta, kao vid sumiranja utisaka i stavova, biće organizovan jednodnevni stručno-naučni seminar na temu Spomen-parka borbe i pobede u Čačku.  Serija predavanja i radionica tematski će se odnositi na istorijat, zaštitu i valorizaciju prostorno-umetničkih vrednosti kompleksa.

Spomen-park borbe i pobede, foto: NM Čačak 

Čačansko izdanje izložbe “Večito” realizovano je kroz saradnju sa lokalnim stručnjacima i institucijama kulture, u okviru programa nacionalne prestonice kulture “Čačanska rodna”, a nadovezuje se na jubilej 50 godina od nastanka idejnog rešenja projekta Spomen-parka borbe i pobede (1973).

Biografija Bogdana Bogdanovića

*Naslovna fotografija: Ivo Etereovic, Fond NBS

(SEEcult.org)