15.09.2021 | 01:31

Antinomije autonomije umetnosti

Autonomija umetnosti i položaj umetničkog u odnosu na ostale vrste rada u fokusu su izložbe Udruženja likovnih umetnika Srbije (ULUS) u Umetničkom paviljonu “Cvijeta Zuzorić” u Beogradu, koja obuhvata radove 44 autora i grupa, predstavljajući i svojevrsni nastavak napora ULUS-a da se osvetli pitanje statusa samostalnih umetnika i, uopšte, materijalnih uslova rada u kulturi.

Umetnik Vladan Jeremić, koji je osmislio koncept izložbe “Antinomije autonomije” sa Umetničkim savetom ULUS-a, podseća u pratećem tekstu da je protekla i ova godina obeležena nastojanjem radnika i radnica u kulturi da poboljšaju svoje materijalne uslove života i rada i reše dugogodišnji problem socijalnih doprinosa. Pogoršanu materijalnu situaciju, kako je dodao, prate i “učestali nasrtaji u medijskoj sferi na umetnike i njihove radove, mada se nasilje ponekad i direktno sprovodi, što je posebno bilo izraženo u Srbiji, ali i u susednim zemljama tokom pandemijske 2020. Mogućnost kritike posredstvom umetničkih sredstava sankcioniše se u javnoj sferi ovih društava na evropskoj perfieriji. Sa druge strane, u okvirima kreativnih industrija, radi privatizacije javnih dobara i veličanja fiktivne vrednosti ‘contemporary art brendova’, a obezvređivanja konkretnog umetničkog rada, autonomija se ukida isključivošću tržišne orijentacije proizvođača i konzumenata umetnosti. Stoga se zahtev za garanciju relativne autonomije najpre odnosi na radni status umetnika, odnosno na obezbeđivanje osnovnih radnih uslova za umetničku produkciju i dostojanstvenu zaradu”, naveo je Jeremić.

Ilustracija: Federico Geller

S obzirom na kontekst u kojem umetnice i umetnici u Srbiji žive i rade, sprečavanje stihijskog odumiranja statusa samostalnih umetnika i postavljane njegovog pravnog okvira na stabilne noge jeste jedan od primarnih ciljeva ULUS-a. U tom smislu se pitanje opstanka tog statusa i autonomije umetničke branše pojavljuje kao krucijalno.

Koja i kakva je autonomija umetničke oblasti moguća? Na koji način tekuće protivurečnosti umetničkog i drugih polja rada utiču na isčezavanje različitih autonomija? Kakva je autonomija potrebna i da li je uopšte ostvariva u sveopštoj prekarnosti i fragmentaciji društva usled pandemijske i ekološke krize? To su neka od pitanja na koja izložba “Antinomije autonomije” pokušava da ponudi mnoštvo odgovora.

Izloženi radovi se, prema navodima Jeremića, mogu čitati prema problemskim pitanjima i kontekstima koje obrađuju.     

Prvi segment izložbe čine radovi koji se eksplicitno bave lokalnim kontekstom cenzure i korišćenja umetničke autonomije kako bi govorili o traumatičnim mestima srpskog društva. U okviru tog segmenta nalaze se radovi čiji su autori/ke: Bojan Radojčić, Dejan Atanacković, Dragana Nikoletić, Goran Delić, Jovan Jakšić, Milan Ćuk, Radivoje Marković, Veljko Zejak, Saša Stojanović, Udruženi glasovi protiv otimačine, Vladimir Komarica, Vladimir Miladinović i Živko Grozdanić Gera.

Dejan Atanacković, Solilokvijum, 5 digitalnih printova na platnu, 36×36 cm, 2015.

Drugi segment izložbe čine radovi koji se bave fundamentalnim pitanjem autonomije umetničke forme, pitanjima autorskih prava i autorstva, ali i kritičkim preispitivanjem funkcije institucije umetnosti, muzeja, na primer. U tom segmentu izložbe mogu se videti istorijski primeri analitičke i konceptualne umetnosti i preinačenja dominantnog evropskog narativa istorije umetnosti, kao i primeri drugih neoavangardnih radikalnih praksi koje dovode u pitanje samu umetničku formu i njenu povest. U okviru ovoga segmenta nalaze se radovi čiji su autori i autorke: Boris Demur, Jusuf Hadžifejzović, Nova Evropa/NEP, Jelena Bokić, Predrag Miladinović, OPA, Chto Delat i Zoran Tairović.

Boris Demur, Kiparstvo u mediju fotografije ‐ Analitičko kiparstvo, 19 c/b fotografija, 24×18 cm, 1979. Kolekcija Marinko Sudac

Treći segment je možda i najilustrativniji jer problematizuje status umetnika i borbu oko njega, pronalaženje nove uloge umetnica i umetnika u ekološkim i društvenim borbama, brisanje autonomije ili njenu rekreaciju kroz liberalni imperativ slobode. U tom segment izlažu: Aleksandar Jestrović Jamesdin, Andrej Bunuševac, Anita Bunčić, Dragan Stojmenović, Federico Geller, Jelena Aranđelović, Jovan Jović, Klaudija Šarić-Marić i Jana Stojaković, Maja Beganović, Marko Golub, Miloš Tomić, Nena Skoko Snežana, Nenad Bogdanović, Oliver Ressler.

Andrej Bunuševac, Art Council, akrilik na platnu, 110×80 cm, 2021.

Četvrti segment izložbe tematizuje pitanje novog jezika koji funkcioniše izvan već spomenutog procepa između participativnog i digitalnog, u kojem su obe tendencije opterećene standardizacijom. U tom smislu, radovi pokušavaju da prevaziđu autonomiju umetničke oblasti koristeći, doduše, sva istorijski poznata sredstva, kako bi izgradila sopstveni jezik, ili se pak, nasuprot tome, potpuno utapaju u standardne okvire i prakse. U okviru četvrtog segmenta izlažu: Babi Badalov, Aleksandra Mirimanov, Aleksandra Vasović, Milica Živadinović, Mirjana Petrović, Sanja Ždrnja i Snežana Vujović-Nikolić.

Od ukupno 44 umetnika i umetničkih grupa, 24 je selektovano na osnovu konkursa, dok su ostali selektovani po pozivu kustosa.

Izložbu prati debatni, radionički i izvođački program u kojem učestvuju Babi Badalov, Mike Watson, Katja Praznik, Vito Vojnits-Purcsár, Dragan Đorđević i drugi.

Ilustracija: Federico Geller

Program otvaranja izložbe “Antinomije autonomije” 16. septembra od 18 sati obuhvata i dodelu nagrada Trijenala crteža i male plastike i promociju kataloga te izložbe, kao i javnu probu pesme “Vrata su vatra” Udruženih glasova protiv otimačine, te predstavljanje radionica poezije i otpora Babija Badalova, umetnika rođenog u Azerbejdžanu, koji živi u Parizu, a izražava svoje ideje kroz vizuelnu poeziju, umetničke objekte, instalacije i performanse.

Radionice Badalova 17. i 19. septembra od 13 do 16 časova otvorena su za sve zainteresovane, koji su pozvani da ponesu šta god žele od materijala koji će koristiti – komad papira za ispisivanje reči i slogana, tekstil za slikanje, video ili foto-kameru.. Badalov će podeliti ogromno iskustvo umetničkih i jezičkih istraživanja koje realizuje dugi niz godina u polju umetnosti, a na kraju radionice kolektivni i individualni ishodi će biti predstavljeni u okviru izložbe.

Babi Badalov, foto: Janarbek Amankulov

Za koncepciju i organizaciju izložbe “Antinomije autonomije” odgovorni su Vladan Jeremić i Umetnički savet ULUS-a, uključujući i radne grupe ULUS-a za unapređenje profesionalnog i radnog statusa umetnika.

Održavanje izložbe podržano je sredstvima Ministartva kulture i informisanja Srbije i Sekretarijata za kulturu Grada Beograda, dok su govorni programi podržani od Gete instituta i Fonda za otvoreno društvo. ULUS zahvaljuje kolekcijama Marinka Sudca, ETJ i Tomislava Todorovića na ustupanju radova Borisa Demura i Jusufa Hadžifejzovića.

Izložba će biti otvorena do 14. oktobra.

(SEEcult.org)