U ciklusu radova Marka Kusmuka pod nazivom „Očevidci“ može se prepoznati čist primjer stvaralačkog umjetničkog toka kao kompleksnog i višeslojnog procesa, u kome je gotovo djelo samo jedan činilac. Ono nikako nije osnovni cilj niti jedina posljedica, već središnja tačka niza na čijem početku je umjetnik, a na kraju publika. Funkcionišući kao medijator između misli/emocija/ideja iz kojih je nastalo i onih koje se rađaju u dodiru sa posmatračem, djelo je nužno uslovljeno postojanjem polazne tačke, odnosno temelja na kojem će se graditi. Stoga umjetnik prema sopstvenom senzibilitetu i individualnosti identifikuje određene segmente različite prirode, koji pritom djeluju kao neka vrsta čulnih ili intelektualnih nadražaja, a dovoljno intenzivan i uzbudljiv nadražaj neodoljivo navodi na stvaranje.
Lica datih figura tretirana su kao polja ekspresivnosti, spontanog i naglog izbijanja do tada prigušivanih sila.
Činjenica da su označeni kao očevidci nepogrješivo navodi na pitanje zašto im je dodijeljena baš ta funkcija? Fasciniranost Andrićevim djelom mogla bi otvoriti prostor razmišljanju o univerzalnoj ulozi ljudi kao očevidaca proteklog vremena, svjedoka pojedinačnih sudbina, ali i jednog opšteg životnog toka koji neumitno prolazi. Posmatrano u tom svjetlu, bavljenje očevidcima otkriva se kao moguća zapitanost umjetnika nad sopstvenom sudbinom, neizvjesnošću i apstraktnošću predstojećeg puta, intimno promišljanje o prošlosti i traženje odgovora.
Lica datih figura tretirana su kao polja ekspresivnosti, spontanog i naglog izbijanja do tada prigušivanih sila. To su odrazi dubokih psihičkih stanja, ali i trenutnih, eksplozivnih raspoloženja. Potreba za psihološkom karakterizacijom ličnosti, sasvim očigledna na ovim slikama, mogla je proizaći, svjesno ili podsvjesno, iz susreta sa detaljno razrađenim profilima Andrićevih junaka. Moć opisa, živog, vjernog i ubjedljivog, bila je dovoljno uzbudljiva da podstakne vizuelni izraz.
Na ovim slikama nikada ne radi o vizualizaciji nekog konkretnog opisa, o pukom pretakanju riječi u sliku posredstvom sopstvene imaginacije, već o prihvatanju istog metoda. Likovna predstava, dakle, nastoji da i sama bude živa, vjerna i ubjedljiva. Njena osnovna namjera jeste da atakuje na posmatrača, da iznudi povratnu reakciju, da ga ne ostavi ravnodušnim, a na putudo tog cilja služi se različitim sredstvima. Naglašenu facijalnu ekspresiju datih figura podvlači i pretežno neutralna pozadina, a ovim promišljenim kontrastom posmatrač biva vješto inkorporiran u emocionalnu dramu koja se odvija na platnu. On postaje svjestan da aktivno učestvuje, da traži njen nevidljivi izvor, uzrok ili objašnjenje i da se istovremeno takođe nalaziu ulozi očevidca. Tako započet misaoni/emocionalni proces posmatrača nadograđuje se postupkom citatne simbolike, koja je primjenjena u odabiru ostalih motiva i naziva za pojedinačna djela. Posmatrač je time angažovan u slobodnoj igri dešifrovanja, prepoznavanja i dopunjavanja.